گیاهان داروئی
فواید گیاهان داروئیگیاهان داروئی
فواید گیاهان داروئیچای
مقدمه :
چای در ردیف رایج ترین و مهمترین نوشابه های مطبوع مورد مصرف ایران و جهان می باشد .ایران 4 تا 5/4 درصد از مصرف کل چای جهان را به خود اختصاص داده است و از اثرات چای تاثیر آن بر روی سیستم اعصاب و در نتیجه رفع خستگی و ایجاد آرامش انسان است .
تاریخچه چای در جهان
چین اولین کشوری است که در آن این گیاه در حدود 2700 سال قبل از میلاد مسیح کشت شده و به صورت دم کرده برای رفع خستگی به مصرف می رسید هم اکنون کشت چای از مدار 42 عرض شمالی تا 33 عرض جنوبی رواج دارد .
تاریخچه چای در ایران
ایرانیان قدیم به جای چای ، قهوه می نوشیدند به همین دلیل چایخانه های امروز همان نام سنتی خود یعنی قهوه خانه را حفظ کرده اند تا اینکه در سال 1280 هجری شمسی مطابق با سال 1901 میلادی بعلت علاقه دولت وقت ایران به کشت چای به مرحوم کاشف السلطنه که ژنرال کنسول ایران در هند بود دستور داده شد کشت چای واصول و فنون چایسازی را بیاموزد وی اولین شخصی بود که در ایران به کاشت این گیاه و تهیه چای خشک اقدام نمود هم اکنون آرامگاه این پدر چای ایران در شهرستان لاهیجان می باشد .
با عنایت به اهمیت این گیاه در کشور و سرمایه گذاری دولت در این بخش ضرورت امر مطالعات فنولوژی و بیومتری بر روی این محصول احساس گردید بر همین اساس در سال 1378 اداره تحقیقات هواشناسی کشاورزی رشت نسبت به مطالعات فنولوژی و تهیه بولتنهای مربوط به واریته آسام اقدام نمود و خوشبختانه در سال جاری علاوه به واریته آسام این مطالعات بر روی واریته چینی نیز آغاز شده است .
آب و هوای چای
از عوامل محیطی که در رشد و نمو چای تاثیر دارد می توان به درجه حرارت ، میزان بارندگی ، رطوبت نسبی ، طول روز ، ارتفاع و موقعیت جغرافیائی اشاره کرد .
چای گیاهی است مخصوص مناطق گرمسیری و تقریبا“ در هر جا که هوای مرطوب وگرم داشته باشد می روید این گیاه را میتوان از 2 متر پائین تر از سطح دریاهای آزاد جهان تا 2000 متری کشت نمود در ایران این گیاه تا ارتفاع 500 متری کشت میشود . این گیاه می تواند درجه حرارت 5- را نیز تحمل نماید بارندگی سالیانه 2000 تا 3000 میلی متر در سال برای گیاه ایده آل است ولی با مقدار 1000 تا 1500 میلی متر بارندگی سالیانه نیز می توان انتظار محصول خوبی داشت این گیاه با رطوبت نسبی حداقل 45 درصد از رشد خوبی برخوردار میباشد ولی رطوبت زیاد در خاک برای آن مضر است در نتیجه در مزارع بدون شیب و دشتها در صورت بارندگی و رطوبت زیاد خاک باید زهکشی اصلاح گردد ولی درمزارع شیب دار و کوهستانی چنین مشکلی وجود ندارد به همین دلیل بیشتر مزارع چای بخصوص در لاهیجان در مناطق کوهستانی بوده و باغستانها در زمینهای شیب دار قرار دارند در چنین مزارعی چای دارای کیفیت بهتر از لحاظ طعم عطر نسبت به مزارع کم ارتفاع و دشت می باشد ولی از لحاظ کمیت ، مقدار محصول تولیدی در این مزارع کمتر از مزارع دشت است .
از لحاظ طول روز ، بوته های چای باید حداقل روزانه 11 ساعت در معرض نور باشند کمتر از این مدت به علت افزایش هورمونهای بازدارنده رشد در گیاه برگ جدید تولید نخواهد شد چنانچه درجه حرارت محیط مناسب باشد هر 4 تا 5 روز یک برگ به برگهای در حال رشد اضافه خواهد شد .
مشخصات بوته چای در ایران
این گیاه درختچه ای است و هیبرید آن ارتفاع متوسطی بین 50- 90 سانتی متر دارد ولی نژاد آسامی ارتفاعی بطور متوسط بین 180-120 سانتی متر را دار است معمولا“ فاصله بوته ها در یک ردیف 50 سانتی متر و فاصله بین ردیفها 70 سانتی متر می باشد .
ریشه چای : این گیاه دارای ریشه سطحی و افشاه بوده که نسبت به شرایط فیزیکی خاک از خود حساسیت نشان میدهد ریشه های بوته چای با قارچ Mycorizea خاک ایجاد همزیستی مسالمت آمیز می نمایند بطوریکه این قارچها در عمل جذب آب و مواد غذائی به تارهای کشنده کمک نموده و مکمل آنها میباشد .
برگ چای
قسمت مورد استفاده بوته چای برگهای این گیاه می باشد کیفیت نهائی چای ساخته شده به انواع مواد تشکیل دهنده برگ چای وابسته است در اثر هرسهای مختلف مخصوصا“ هرس سالیانه از کنار برگهائی که روی شاخه سال قبل باقی مانده اند جوانه برگی شروع به رشد مینماید شکل برگ اولی که روی جوانه ها ظاهر می گردد با شکل برگهائی که بعدا روی شاخه جوان ظاهر می گردد تفاوت می نماید بطوریکه این برگها بسیار کوچک بوده دارای کناره های صاف و فاقد دندانه و انتهای برگ نیز گود می باشد . پس از ظاهر شدن اولین برگ معمولا“ حدود 5 برگ عددی می روید که این برگها پهن و نوک تیز بوده و دارای ظاهری کشیده و کناره های مضرس میباشد که بصورت مار پیچ ساقه را فرا می گیرند بطوریکه این 5 برگ دو بار ساقه را دور می زنند در نتیجه برگ ششم در بالای برگ اول ظاهر می گردد برگهای این گیاه پاپا ، همیشه سبز ، متناوب ، ساده ، دندانه دار ، اغلب بی کرک و به رنگ سبز تیره میباشند با شروع فصل بهار دوره رشد و فعالیت جوانه ها آغاز می گردد در این فصل جوانه های در حال خواب سال گذشته شروع به فعالیت می نمایند . که زمان شروع اندازه گیری فنولوژی و بیومتری می باشد .
مراحل فنولوژی چای
عبارتند از رشد سر شاخه ، تشکیل جوانه برگی ، پیدایش برگ اولیه ، افزایش تعداد برگ و برداشت ( در طول سال بین 7-5 چین ) که این مراحل بطور مرتب تکرار می گردد عموما“ بوته هائی که دارای ظاهر راست هستند به دلیل استفاده بهینه از نور خورشید از بوته هائی که بصورت جانبی رشد کرده اند محصول بیشتری تولید می نمایند .
چین اول باعث رشد سریعتر جوانه های پایینتر که در کنار ه های برگ قرار دارند میشود بطور کلی میتوان گفت کیفیت چای تولید شده به دو عامل بستگی دارد .
1- تعداد زیاد ساقه نسبت به وزن برگ
2- وزن مخصوص مواد سلولزی موجود در برگ
علاوه بر اندازه گیریهای فنولوژی گیاه چای توسط کارشناسان مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی رشت ، بطور همزمان اندازه گیریهای بیومتری خاک ، تراکم بوته ، میزان علفهای هرز ، خسارت وارده به گیاه در اثر عوامل جوی ، آفات و بیماریها دیدبانی عینی خاک نیز به انجام میرسد .
آفات
ازمهمترین آفات کلیدی مزارع چای کشور نماتد مولد زخم ریشه چای Pratylenchus Ioosi ) ( که انگل داخلی ومهاجر ریشه چای است با ورود به داخل ریشه و تغذیه از آن باعث نکروزه و از بین رفتن ریشه های موئی ، کوچک شدن بوته و در نهایت کاهش برگ سبز چای می شود در حال حاضر قریب یک سوم اراضی چایکاری شمال کشور در استانهای گیلان و مازندران آلوده به این آفت بوده ( 21 –10 هزار هکتار باغ آلوده است ) توسعه و فعالیت این آفت با درجه حرارت اعماق خاک ( تا عمق 30 سانتی متری ) رطوبت خاک ، تعداد روزهای یخبندان ، مقدار و ارتفاع برف همبستگی نزدیک دارد .
شپشک آرد آلود : این شپشک که به علت شرایط مساعد جوی ( خشکسالی و کم آبی ) در سالهای اخیر گاها طغیان کرده و روی قسمت اعظم گیاهان زراعی و غیر مزروعی فعالیت می نماید .
این آفت از روی درختان آلوده مجاور باغات چای منتقل شده وموجب آلودگی آنها می گردد .
کنه قرمز چای Breripalpus obovatus
کنه چای از شیره برگ و جوانه ها استفاده می کند در بوته آلوده برگها بتدریج در اثر ضعف زرد شده و میریزند این افت به بوته های چای اعم از جوان ، مسن حمله میکند در سالهائی که بارندگی کم باشد خسارت آن قابل ملاحظه خواهد بود کمبود رطوبت موجود در گیاه باعث غلیظ شدن شیره سلولی شده و شرایط جهت حمله آفت مهیا میگردد و باعث توقف رشد جوانه ها و تقلیل محصول می گردد .
بیماریهای ساقه چای : هرس در هوای خشک سبب آفتاب سوختگی ، پوست مردگی و کمک به نفوذ قارچ به چوب زیر آن می گردد و نفوذ قارچ از طریق محل بریدگی در اثر هرس میباشد .
میزان کافئین چای دو برابر قهوه است
کاهش کلسترول و فشار خون از خواص عمده چای سبز است
یک داروساز گفت: کاهش کلسترول و فشار خون از خواص چای است که بیشتر در چای سبز دیده میشود.
دکتر محمد حسین صالحی دانشیار دانشکده داروسازی دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان این که گیاه اصلی چای سبز همان چای سیاه است، گفت: بوته چای با نام علمی Theasinesis است و چنانچه هرس نشود، می‌تواند به ارتفاع 17 متر هم برسد.
وی در ادامه افزود: با توجه به این که بوته چای 3 فصل از سال هرس میشود همیشه در یک ارتفاع به شکل بوته می‌ماند به همین منظور به بوته چای شهرت دارد.
دکتر صالحی با بیان این که قسمت مورد استفاده چای، برگ سبز آن است، اظهار کرد: وقتی برگ چای را چیده و خشک می‌کنند که برگ خشک شده آن تقریبا سبز رنگ بوده و به چای سبز یا green Tea مشهور است.
وی تصریح کرد: چنانچه بر روی برگهای چیده شده چای در کارخانجات چای سازی عملیات تخمیری انجام شود، پس از مدتی حالت تعریق و تخمیر روی چای ایجاد میشود و برخی ترکیبات در جریان تخمیر تغییر کرده و نهایتا پس از خشک شدن به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره تبدیل میشود.
صالحی مزه تلخ چای را مربوط به ترکیبات تانن‌ها دانست و اذعان داشت: ترکیبات تانن‌ها که به میزان 8 تا 12 درصد در برگ چای موجود است، از مواد با اهمیت چای محسوب می‌شوند از جمله آنها خواص ضد سرطانی یا خواصی که باعث خنثی کردن سموم کبدی شده یا سبب محافظت کبد یا خنثی کننده رادیکال‌های آزاد است.
وی ادامه داد: از ترکیبات مهم دیگر چای، عنصر فلوئور است که در گیاهان بسیاری پراکنده بوده ولی در چای بیشتر دیده میشود و دارای خاصیت ضد پوسیدگی دندان است.
این داروساز با بیان این که میزان کافئین چای برخلاف افکار عمومی دو برابر قهوه است، اذعان داشت: در چای میزان کافئین بین دو تا چهار درصد و در قهوه 10 صدم تا دو درصد است. کافئین یک ترکیب تحریک کننده بوده که تحریک آن بر روی ماهیچه‌ها به خصوص پا و قلب است بنابراین پمپاژ قلب کامل صورت گرفته و در نتیجه خون رسانی بهتری به اعضای مختلف بدن میشود.
وی خاصیت آرام کننده، ضد درد و کاهش خستگی را از دیگر خواص کافئین عنوان و اضافه کرد: تاکنون نزدیک به 51 اثر چای از نظر فیزیولوژی و فارماکولوژی اثبات شده که برخی از آنها خواص اصلی و فرعی چای هستند.
صالحی یادآور شد: خاصیت ضد میکروب، ضد ویروس مانند ویروس ایدز البته نه به عنوان یک دارو بلکه کنترل کننده و کاهش دهنده خفیف، خاصیت ضد آلزایمر در سالهای اخیر به اثبات رسیده است.
وی با بیان این که چای بیش از حد برای افرادی که ناراحتی قلبی دارند می‌تواند مضر باشد، خاطرنشان کرد: خاصیت کاهش کلسترول و فشار خون چای از جمله خواصی است که در سالهای اخیر به اثبات رسیده، همچنین چای یک مایع ادرارآور است به همین دلیل می‌تواند کاهش فشار خون را به دنبال داشته باشد.
فواید چای برای سلامتی بدن
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- پیشگیری، تسکین علایم و تسریع بهبودی سرماخوردگی و آنفولانزا.
2- پیشگیری از بوی بد دهان.
3- پیشگیری و کاهش اثرات دیابت نوع دوم.
4- کاهش علایم مواد حساسیت زا.
5- کاهش علایم عارضه پارکینسون.
6- گسترش عفونت ویروس HIV را در بدن کاهش میدهد.
7- حفظ کننده تعادل مایعات بدن میباشد.
8- رفع خستگی و استرس.
9- پیشگیری و التیام درد بیماری آرتروز.
10- پیشگیری از عارضه پوکی استخوان.
11- آسیبهایی که سیگار به DNA وارد می آورد را کاهش میدهد.
12- کند کننده روند پیری.
13- جلوگیری از لخته شدن خون.
14- یک ضد ویروس و ضد باکتری.
15- افزایش متابولیسم و کمک به کاهش وزن.
16- افزایش کارایی سیستم ایمنی بدن.
17- اثرات ضد التهابی دارد.
18- تصفیه خون و کنترل فشار خون و کلسترول .
19- پیشگیری از اختلالات پوستی .
دندانپزشکان می گویند; میان تغییر رنگ دندان به زردی و نوشیدن چای ارتباط زیادی وجود دارد. آن ها افزودند این زردی دندان به راحتی با مزه مزه کردن آب و استفاده از مسواک از بین می رود. دندانپزشکان اضافه کردند چای سرشار از فایده است و هر لیوان چای مقدار زیادی ماده «فلور» در خود دارد که باعث محکم شدن استخوان ها و دندان ها می شود. به گزارش سلامت نیوز به نقل از پایگاه اینترنتی عرب آنلاین، این ماده همچنین فعالیت باکتری ها را که دندان ها را می پوسانند، کاهش می دهد. تحقیقات پیشین همچنین ثابت کرده است نوشیدن چای تاثیر زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان می شود و مصرف آن به افراد سالمند و زنانی که دوران یائسگی را می گذرانند، توصیه می شود
اضافه کردن شیر به چای مضر است
بررسی‌های بسیاری نشان داده‌اند که چای برای سلامتی قلب مفید است، اما یک پژوهش جدید در آلمان بیانگر ان است که اضافه‌کردن شیر به چای این منافع را از بین می‌برد.
به گزارش هلث‌دی نیوز بر اساس نتایج این پررسی جدید علت این تفاوت وجود گروهی از پروتئین‌ها به نام کازئین‌ها در شیر است که با چای وارد واکنش می شوند و غلظت کاتشین - یک فلاونوئید موجود در چای را که مسئول اثرات محافظتی آن در مقابل بیماری قلبی است - را کاهش میدهد.
دکتر ورنا استنگال، استاد بیماریهای قلب در بیمارستان دانشگاهی چاریته در برلین و سرپرست این تحقبق گفت: " تحقیقات بسیار نشان‌دهنده اثر محافظتی چای در برایر بیماریهای قلبی بوده‌اند. امااگر نتایج این تحقیقات را بررسی کنید، متوجه می‌شوید این سودمندی بیشتر در کشورهای آسیایی دیده میشود و نه در انگلستان. بنابراین این پرسش مطرح میشود که آیا علت این تفاوت به اضافه‌کردن شیر به چای که در انگلیس مرسوم است بازمی‌گزدد؟"
این پژوهشگران در گروهی از زنان میانسال به مقایسه اثر نوشیدن چای سیاه و چای مخلوط شده با 10 درصد شیر بر انعطاف‌پذیری شریان بازویی که با سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شد، پرداختند.
نتیجه این بود که گرچه چای سیاه به طور قابل توجهی توانایی شریان‌ها برای شل و گشاد شدن می‌افزاید، اما هنگامی که شیر به چای اضافه می‌شد، این اثر بیولوژیک حذف می‌شد.
بنابراین استانگل می‌گوید اگر می‌خواهید منافع سلامت‌بخش چای را نصیبتان شود، آن را همراه با شیر ننوشید.
نتایج این بررسی در شماره 9 ژانویه(19 دی) نسخه آنلاین "نشریه قلب اروپا" (European Heart Journal) منتشر شده است.
استانگل یادآور شد که افزودن شیر به چای نه تنها منافع چای برای عروق خونی را مهار میکند، اثرات آنتی‌اکسیدانت چای و شاید اثرات ضدسرطان آن نیز از بین ببرد.
دکتر استانگل گفت گروخ او همچنین در حال مقایسه اثرات چای سیاه و چای سبز بر کارکرد عروق خونی هستند. او گفت: "این پرسش مطرح است که آیا چای سبز که محتوای بیشتری از کاتشین دارد، نسبت به چای سیاه اثر بهتری بر کارکرد سلول‌های پوشش داخلی عروق- که برای سلامت رگ‌ها بسیار مهم است- دارد یا نه."
کارشناسان دیگر هم با این نتیجه‌گیری موافقند، دکتر رابرت ووگل استاد پزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه مریلند در آمریکا می‌گوید: "به طور کلی بهتر است افراد شیر به چای اضافه نکنند. چای نوشیدنی بسیار مفیدی برای قلب است، اما بدون شیر یا خامه"
دکتر ووگل در مقابل اضافه کردن آب لیمو را به چای پیشنهاد میکند.
اسطو خودوس فرانسوی
Lavandula angustifolia L . نام علمی :
Lavenderنام انگلیسی :
گونه های مختلف اسطوخودوس گیاهانی خشبی چند ساله هستند . تا کنون حدود 48 گونه از اسطو خودوس شناسایی شده است . اسطوخودوس فرانسوی ( با گونه های اسپیکا ، افیسینالیس و ورا هم نام است ) گیاهی است مدیترانه ای که منشأ آن جنوب اروپا گزارش شده است و در جنوب ایتالیا ، جنوب فرانسه و اسپانیا در خاکهای سبک شنی و در ارتفاعات 1700 متری از سطح دریا به طور خودرو می روید . ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 40 تا 60 سانتی متر است . شکل ظاهری آن در گیاه چند ساله شبیه نیمکره ای است که قطر آن به 80 تا 120 سانتی متر می رسد . برگها به رنگ سبز تیره ، نیزه ای شکل و به طور متقابل روی ساقه قرار می گیرد . طول این برگها سه تا پنج و عرص آن 2/0 تا 5/0 سانتی متر است . برگها پوشیده از کرک و حفره های حاوی اسانس است . گلها به صورت خوشه های مجتمع در انتهای ساقه های گلدهنده قرار می گیرند . ساقه های گل دهنده اسطو خودوس فرانسوی ، غیر منشعب و ارتفاع آنها 20 تا 40 سانتی متر است . گلها به رنگ آبی متمایل به بنفش هستند و ریشه اصلی این گیاه طویل و چوبی است و از انشعابهای متراکم و فراوانی برخوردار است . این ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق چهار متری زمین است . میوه اسطوخودوس فندقه و تخم مرغی شکل بوده و طول آن 8/1 تا 2/2 میلی متر و رنگ آن قهوه ای تیره و براق است . وزن هزار دانه نیز 85/0 تا 1/1 گرم است .
قسمت دارویی :
گلهای اسطوخودوس و پیکر رویشی آن ( برگها و سرشاخه های جوان ) حاوی مواد موثره دارویی می باشند .
مواد موثر :
گلها و پیکر رویشی اسطو خودوس فرانسوی حاوی اسانس است . این اسانس در حفره های مخصوص ساخته و ذخیره می شود . اسانس گلهای این گیاه در مقایسه با اسانس برگها و پیکر رویشی از کیفیت مناسب تری برخوردارند . مقدار اسانس بین 5/0تا 5/1 درصد بوده و مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده آن لینالیل استات ، لینالیل ، کامفور و گرانیول می باشد .
در زمانهای گذشته مردم از این گیاه استفاده های دارویی متعددی می کردند . آنها اعتقاد داشتند استفاده از این گیاه سبب معالجه افراد فلج و به کار افتادن مجدد دست و پای افراد می شود . در حال حاضر در اکثر فارماکوپه های معتبر از گلهای اسطوخودوس به عنوان دارو یاد شده است واز مواد موثره آن به عنوان عاملی که سبب معالجه بیماریهای مربوط به سیستم عصبی و درمان روماتیسم می شود یاد شده است .
اگر چه اسطوخودوس در زمین های فقیر می روید ولی در سطوح وسیع کشت باید از زمینهای غنی و حاصلخیز استفاده شود . از آنجائیکه این گیاه 15 تا20 سال در یک مکان باقی می ماند ، از این رو تمام نیازهای غذایی آن در این مدت باید توسط خاکی که در آن کشت می شود تأمین گردد . تحقیقات نشان می دهد برای تولید هر یکصد کیلوگرم گل ، گیاهان 8/0 کیلوگرم ازت ، 2/0 کیلوگرم اکسید قسقر و 8/0 کیلوگرم اکسید پتاس از خاک جذب می کنند . کودهای کاملاً پوسیده حیوانی نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد . از این رو توصیه می شود فصل پاییز هنگام آماده ساختن زمین ، 35 تا 50 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه شود . همچنین در فصل پاییز باید 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 100 تا 120 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه به خاک اضافه شود .
در سال اول رویش و در اواخر بهار نیز 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار ازت باید به صورت سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد . با توجه به طولانی بودن دوره رویش اسطوخودوس توصیه می شود در طول رویش این گیاه ، خاک مورد تجزیه قرار گیرد و با توجه به وضعیت خاک از نظر موتد و عناصر ضروری اقدام به کوددهی زمین نمود .
سازگاری :
اسطوخودوس از گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک است . در طول رویش به تابش نور فراوان و هوای گرم و رطوبت کم نیاز دارد .چنانچه این گیاه در چنین شرایطی رشد کند عملکرد گل ، مقدار اسانس و همچنین کیفیت آن افزایش می یابد . تحقیقات نشان می دهد که مقدار و کیفیت اسانس با نور رابطه مستقیم دارد به طوری که چنانچه اسطوخودوس در مناطقی که دارای نور کافی نباشد کشت شود ، نه تنها از نقدار اسانس گلها کاسته شود بلکه ترکیبات استری ( لینالیل استات ) آن نیز کاهش می یابد و گیاهانی که در سایه کشت می شوند در مقایسه با گیاهان کشت شده در آفتاب ، اسانس و ترکیبات استری آنها به ترتیب 55 تا 41 درصد کاهش نشان می دهد . اسطوخودوس فرانسوی در هر نوع خاکی قادر به رویش است . ولی خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم و غنی از مواد و عناصر غذایی خاکهای مناسبی برای تولید انبوه این گیاه است . خاکهای سنگین که تهویه هوا در آنجا به شختی انجام می گیرد و همچنین سبب آب ایستایی می شوند برای کشت این گیاه مناسب نیستند .
پس از افزون کودهای حیوانی به زمین می بایست با شخم مناسبی این کودها را به عمق 35 تا 40 سانتی متر زمین منتقل کرده که البته 5/1 تا 2 ماه قبل از کشت نیز باید اقدام به افزون کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاه ( مانند قسقر و پتاس ) به خاک کرده و با شخم متوسطی آنها را به عمق 18 تا 20 سانتی متری زمین منتقل نمود . اواخر زمستان پس از شکستن سله ها ، جمع آوری سنگها و قلوه سنگها و تسطیح ، زمین برای کاشت کاملاً آماده می شود .
کاشت :
کاشت اسطوخودوس توسط بذر و از طریق رویشی امکان پذیر است . کاشت توسط بذر به روش غیر مستقیم انجام می گیرد و فصل پاییز ( آذر ) یا اوایل بهار ( نیمه دوم اسفند ) زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد است . در این صورت فاصله مناسب ردیفهای کاشت از یکدیگر در سطح وسیع خزانه 35 تا40 سانتی متر و در سطح کوچک خزانه نیز 15 تا 29 سانتی متر می باشد . اگر بذرها در فصل پاییز کشت شوند عمق مناسب کاشت بذر 5/0 تا 1 سانتی متر و اگر در فصل بهار کشت شوند 1 تا 5/1 سانتی متر می باشد . برای هر هکتار زمین به 7 تا 9 کیلوگرم بذر ( با کیفیت مطلو ب) نیاز است . اواخر شهریور تا اوایل مهر ماه سال بعد زمان های مناسبی برای انتقال نشاء ها به زمین اصلی است و در مدت زمان مذکور ارتفاع گیاهان در خزانه به 18 تا 20 سانتی متر می رسد . هنگام انتقال نشاءها به زمین اصلی ساقه آنها را باید از فاصله 8 تا 10 سانتی متری سطح زمین هرس کرد . این عمل سبب تولید شاخه های متعدد می شود . توصیه می شود در هنگام انتقال نشا به زمین اصلی ، نشاء ها از فاصله پنج سانتی متری بالای یقه در خاک کشت شوند در ضمن برای هر هکتار زمین به 20 هزار بوته نیاز است .
تکثیر رویشی اسطوخودو فرانسوی از طریق ریشه دار کردن ساقه های سبز و جوان یا ساقه های خشبی و انتقال آنها به زمین اصلی می باشد . اوایل شهریور از پایه های مادری یک ساله ساقه های سبز و از پایه های مادری چهار تا پنج ساله ساقه های خشبی به طول 12 تا 20 سانتی متر جدا کرده سپس اقدام به کاشت آنها در خزانه ( اعم از خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک ) می نمایند . این قلمه ها در عمق 4 تا 5 سانتی متری و در ردیفهایی به فاصله 6 تا 10 سانتی متر و فاصله دو قلمه از یکدیگر 2تا 3 سانتی متر کشت می شوند . در هر متر مربع از سطح خزانه 600 تا 800 قلمه کشت کرد . ایجاد سایبان روی قلمه ها سبب تسریع در ریشه دار شدن آنها می شود . بهار ( اردیبهشت ) یا پاییز سال بعد زمان مناسبی است برای انتقال قلمه های ریشه دار شده به زمین اصلی بوته ها در ردیفهایی به فاصله 100 ساتنی متر ( فاصله دو بوته در طول ردیف 50 تا 80 سانتی متر ) در زمین اصلی کشت می شوند .
رشد اولیه اسطوخودوس در سال اول رویش بسیار کند است و علفهای هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند . از این رو کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و تهیه بستر فاقد علف هرز ضرورت دارد . در سال اول رویش به منظور تولید شاخه های متعدد ، باید قسمت هوایی گیاهان را به طول 8 تا10 سانتی متر هرس کرد . این هرس نه تنها مانع رشد نامناسب طول ساقه می شود بلکه با تولید شاخه های متعدد سبب پرپشت شدن بوته ها می شود .سال دوم رویش نیز عمل هرس اندام هوایی را از قسنت 15 تا 18 سانتی متر باید تکرار کرد . در سطوح وسیع کشت ، عمل هرس با دست امکان پذیر نیست و باید با ماشینهای مخصوص هرس انجام گیرد . هرس گیاهانی در سال دوم رویش سبب می شود تا ساقه های گل دهنده از طول یکسانی برخوردار شوند . از سال سوم نیازی به هرس نیست زیرا گیاهان به شکل ثابت خود که نیمکره است می رسند. اواخر سال اول رویش نیز زمان مناسبی برای واکاری و جایگزینی کردن بوته های خشک شده است . وجین علفهای هرز در طول رویش گیاهان ضروری است . از آنجائیکه چند سال پس از کشت ، خاک بین ردیفها متراکم شده و عمل تهویه هوا به شختی انجام می گیرد . لذا هر چهار تا شش سال باید خاک بین ردیفها را تا عمق 40 تا 60 سانتی متری برگردان کرد .
برداشت :
گلهای اسطوخودس از اواخر بهار پدیدار شده و گلهای باز شده از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند . از آنجایی که گیاهان معمولاً هفت تا هشت روز در مرحله گلدهی هستند ، در سطوح وسیع کشت امکان برداشت آنها در این مدت کوتاه وجود ندارد . به همین خاطر از بدو باز شدن گلها می بایست آنها را برداشت کرد . هنگام برداشت گلها ، ساقه ها از نیمه قطع شوند سبب ناهماهنگی در نمو گلها در سالهای بعد می شوند و برداشت گلها ، آنها را در کیسه های بزرگ ریخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس ، گلها را به کارخانه های مربوط منتقل می کنند . مقدار عملکرد گل متفاوت است و به نوع گیاه و شرایط اقیلمی محل رویش گیاه بستگی دارد . عملکرد گل تازه در سال اول رویش 4/0 تا 7/0 تن در هکتار ، در سال دوم 5/1 تا 2 تن در هکتار ، در سال سوم 3 تا 5/3 تن در هکتار و از سال چهار به بعد 5/3 تا 4 تن در هکتار می باشد . معمولاً از هر 8 تا 10 کیلوگرم تازه یک کیلوگرم گل خشک به دست می آید . مقدار اسانس نیز متفاوت است به طوری که در سال دوم رویش سه تا شش کیلوگرم ، سال سوم 8 تا 16 کیلوگرم ، سال چهارم 15 تا 20 کیلوگرم و در سالهای بعد 20 تا 26 کیلوگرم اسانس از هر هکتار زمین استحصال می شود
گزنه Nettle
|
کلیات گیاه شناسی گزنه گیاهی است که از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می کردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند . جالینوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی می کرده آنرا برای رفع سرمخوردگی و بیمایر دستگاه تنفسی بکار می برده است . گزنه گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا می رو د. این گیاه در خرابه ها ،باغها و نقاط مرطوب که چهارپایان از آن عبور می کنند بحالت خودرو می روی ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای که سبز می شود کم کم تمام منطقه را فرا می گیرد . ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس کردن ساقه بدست می چسبد و پوست را می گزد که تولید خارش و سوزش می کند و شاید بهمین دلیل آنرا گزنه نامیده اند . تخم آن نرم ، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است قسمت مورد استفاده این گیاه برگهای تازه ، ریشه ف شیره و دانه آن است . | |
| ترکیبات شیمیایی:
گزنه دارای تانن ، لسیتین ،اسید فورمیک ، نیترات پتاسیم و کلسیم ، ترکیبات آهن درد ، ویتامین C و نوعی گلوکوزید است که پوست را قرمز می کند از سرشاخه های این گیاه ماده قرمز رنگی بنام اورتی سین استخراج می شود . | |
| خواص داروئی:
گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است 1) گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می کند ، حتی در بعضی از مورد موی سر دوباره می روید . برای استفاده از این خاصیت 6 گرم سر شاخه ها و برگها و ریشه گزنه را بتنهایی و یا با 30 گرم چای کوهی در یک لیتر آبجوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد . شبها مقدری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید . 2)برای برق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر موها را با چای گزنه ماساژ دهید . بدین منظور یک قاشق چایخویر بگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیمساعت بگذارید بماند . ماساژ دادن با این چای ، شوره سر را برطرف می کند. 3)دستگاه هاضمه را تقویت می کند 4)ادرار را زیاد می کند 5)برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در رو.ز میل کنید 6)ترشح شیر را در زنان شیدره زیاد می کند 7)اخلاط خونی را برطرف می کند 8)بیماریهای پوستی را برطرف می کند 9)برای باز کردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده کنید 10)در درمان کم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد می کند 11)اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آنرا برطرف می کند 12)گزنه عرق آور است 13)پاک کننده اخلاط سینه ، ریه و معده است 14)نیروی جنسی را تقویت می کند 15)گرفتیگ های کبدی را رفع می کند 16)برای از بین بردن زگیل ، ضماد برگهای تازه آنرا روی زگیل بمالید . 17)برای پاک کردن مثانه ، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید 18)برای التیام زخم ها و زخم های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید 19)برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه بمقدر سر فنجام در روز بنوشید 20)درد نقرس را کاهش می دهد 21)برای برطرف کردن ناراحتی های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده کنید 22)ناراحتی های کلیه را برطرف می کند 23)ضماد آن درد عضلانی را برطرف می کند 24)کرم معده و روده را می کشد 25)درمان کننده بواسیر است 26)برای برطرف کردن درد رماتیسم ، برگهای تازه آنرا روی پوست بمالید . | |
| طرز استفاده:
1- دم کرده گزنه : مقدر 40 گرم برگ گزنه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت 10 دقیقه دم کنید . مقدر مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذاست . 2- جوشانده گزنه : مقدر 30 گرم گزنه را در یک لیتر آب ریخته و بمدت 10 دقیقه آنرا بجوشانید . این جوشانده برای تصفیه خون مفید است . مقدر مصرف آن یک فنجان بین غذاها در روز است . 3-تنطور گزنه :یک قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الکل 50 درجه طبی مخلوط کرده و در داخل شیشه در بسته بریزید و بمدت 15 روز هر روز آنرا تکان دهید بعد از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگاهدری کنید . مقدر مصرف آن 15-10 قطره سه بار در روز می باشد . | |
| مضرات :
گزنه اگر بیش از حد استفاده شود ممکن است برای روده ها و کلیه ها مضر باشد بنابراین بهتر است با صمغ عربی و کتیرا خورده شود مقدر مصرف بیش از 10 گرم در روز ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود . زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خورددی کنند . |
|
عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت موثر است |
|
|
محققان دانشگاه تبریز در یک مطالعه علمی ثابت کردند که عصاره برگ گیاه گزنه در درمان بیماری دیابت موثر است. به نوشته نشریه خبرنامه دانشگاه تبریز، گروهی از محققان دانشکده دارو- سازی این دانشگاه با بررسی تاثیر برگ گیاه گزنه روی حیوانات آزمایشگاهی دریافتند که عصاره برگ این گیاه می‌تواند میزان قند خون را به صورت قابل توجهی کاهش دهد. دراین طرح، با استفاده از داروهایی که لوزالمعده را تخریب میکند به‌صورت مصنوعی در حیوانات آزمایشگاهی، دیابت ایجاد و با بررسی عصاره برگ گیاه گزنه در آنها، تاثیر مثبت عصاره این گیاه مشخص تر شد. محققان تبریزی همچنین دریافتند، برخلاف تصور همگان استفاده از گیاه گزنه در افرادی که دیابت ندارند هیچ گونه اثری بر روی میزان قند خون ندارد. دانشگاه تبریز با بیش از نیم قرن سابقه و داشتن ۵۰۳نفر عضو هیات علمی و ۱۱هزار و ۳۸۳نفر دانشجو پس از دانشگاه تهران بزرگترین و مهمترین مرکز علمی و تحقیقاتی کشور به شمار می‌رود. این دانشگاه به دلیل توانمندی‌های بالای علمی وپژوهشی در شش رشته و گرایش علمی و تخصصی به عنوان قطب در سطح کشور فعالیت دارد. نحوه استفاده : خوردنی و در مواردی به صورت مالیدنی به مصرف میرسد. سى نوع دارم ولى در ایران سه نوع آن بیشتر دیده نمى شود. قسمت مورد استفاده من - برگ تازه - برگ خشک - ریشه - شیره و بذر من است . عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت مؤثرست عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت مؤثر است. گروهی از محققان دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بررسی تاثیر برگ گیاه گزنه روی حیوانات آزمایشگاهی دریافتند که عصاره برگ این گیاه می‌تواند میزان قند خون را به صورت قابل توجهی کاهش دهد. در این طرح با استفاده از داروهایی که لوزالمعده را تخریب میکند به صورت مصنوعی در حیوانات آزمایشگاهی، دیابت ایجاد و با بررسی عصاره برگ گیاه گزنه در این حیوانات تاثیر مثبت عصاره این گیاه در کاهش قند خون آنها مشخص شد. بر خلاف تصور همگان استفاده از گیاه گزنه در افرادی که دیابت ندارند هیچگونه اثری برروی میزان قند خون ندارد. استاد گروه فارماکوگنوژی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: گزنه، خارخاسک و پرسیاوشان، گیاهان معالج “ریزش مو” هستند. دکتر “فریبرز معطر” روز سه‌شنبه این مطلب را در کارگاه آموزشی گیاهان دارویی در تهران عنوان کرد. | |
