گزنه Nettle

کلیات گیاه شناسی گزنه گیاهی است که از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته  و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می کردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند . جالینوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی می کرده آنرا برای رفع سرمخوردگی و بیمایر دستگاه تنفسی بکار می برده است . گزنه گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا می رو د. این گیاه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب که چهارپایان از آن عبور می کنند بحالت خودرو می روی ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای که سبز می شود کم کم تمام منطقه را فرا می گیرد . ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس کردن ساقه بدست می چسبد و پوست را می گزد که تولید خارش و سوزش می کند و شاید بهمین دلیل آنرا گزنه نامیده اند . تخم آن نرم ، ریز و تیره رنگ  و مانند تخم کتان است قسمت مورد استفاده این گیاه برگهای تازه ، ریشه ف شیره و دانه آن است .

ترکیبات شیمیایی: گزنه دارای تانن ، لسیتین ،‌اسید فورمیک ، نیترات پتاسیم و کلسیم ، ترکیبات آهن درد ، ویتامین C و نوعی گلوکوزید است که پوست را قرمز می کند از سرشاخه های این گیاه ماده قرمز رنگی بنام اورتی سین استخراج می شود .

خواص داروئی: گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است 1) گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می کند ، حتی در بعضی از مورد موی سر دوباره می روید . برای استفاده از این خاصیت 6 گرم سر شاخه ها و برگها و ریشه گزنه را بتنهایی و یا با 30 گرم چای کوهی در یک لیتر آبجوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد . شبها مقدری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید . 2)برای برق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر موها را با چای گزنه ماساژ دهید . بدین منظور یک قاشق چایخویر بگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیمساعت بگذارید بماند . ماساژ دادن با این چای ، شوره سر را برطرف می کند. 3)دستگاه هاضمه را تقویت می کند 4)ادرار را زیاد می کند 5)برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در رو.ز میل کنید 6)ترشح شیر را در زنان شیدره زیاد می کند 7)اخلاط خونی را برطرف می کند 8)بیماریهای پوستی را برطرف می کند 9)برای باز کردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده کنید 10)در درمان کم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد می کند 11)اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آنرا برطرف می کند 12)گزنه عرق آور است 13)پاک کننده اخلاط سینه ، ریه و معده است 14)نیروی جنسی را تقویت می کند 15)گرفتیگ های کبدی را رفع می کند 16)برای از بین بردن زگیل ، ضماد برگهای تازه آنرا روی زگیل بمالید . 17)برای پاک کردن مثانه ، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید 18)برای التیام زخم ها و زخم های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید 19)برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه بمقدر سر فنجام در روز بنوشید 20)درد نقرس را کاهش می دهد 21)برای برطرف کردن ناراحتی های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده کنید 22)ناراحتی های کلیه را برطرف می کند 23)ضماد آن درد عضلانی را برطرف می کند 24)کرم معده و روده را می کشد 25)درمان کننده بواسیر است 26)برای برطرف کردن درد رماتیسم ، برگهای تازه آنرا روی پوست بمالید .

طرز استفاده: 1- دم کرده گزنه : مقدر 40 گرم برگ گزنه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت 10 دقیقه  دم کنید . مقدر مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذاست . 2- جوشانده گزنه : مقدر 30 گرم گزنه را در یک لیتر آب ریخته و بمدت 10 دقیقه آنرا بجوشانید . این جوشانده برای تصفیه خون مفید است . مقدر مصرف آن یک فنجان بین غذاها در روز است . 3-تنطور گزنه :‌یک قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الکل 50 درجه طبی مخلوط کرده  و در داخل شیشه در بسته بریزید و بمدت 15 روز هر روز آنرا تکان دهید بعد از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگاهدری کنید . مقدر مصرف آن 15-10 قطره سه بار در روز می باشد .

مضرات : گزنه اگر بیش از حد استفاده شود ممکن است برای روده ها و کلیه ها مضر باشد بنابراین بهتر است با صمغ عربی و کتیرا خورده شود مقدر مصرف بیش از 10 گرم در روز ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود . زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خورددی کنند .

عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت موثر است
محققان دانشگاه تبریز در یک مطالعه علمی ثابت کردند که عصاره برگ گیاه گزنه در درمان بیماری دیابت موثر است. به نوشته نشریه خبرنامه دانشگاه تبریز، گروهی از محققان دانشکده دارو- سازی این دانشگاه با بررسی تاثیر برگ گیاه گزنه روی حیوانات آزمایشگاهی دریافتند که عصاره برگ این گیاه می‌تواند میزان قند خون را به صورت قابل توجهی کاهش دهد. دراین طرح، با استفاده از داروهایی که لوزالمعده را تخریب می‌کند به‌صورت مصنوعی در حیوانات آزمایشگاهی، دیابت ایجاد و با بررسی عصاره برگ گیاه گزنه در آنها، تاثیر مثبت عصاره این گیاه مشخص تر شد. محققان تبریزی همچنین دریافتند، برخلاف تصور همگان استفاده از گیاه گزنه در افرادی که دیابت ندارند هیچ گونه اثری بر روی میزان قند خون ندارد. دانشگاه تبریز با بیش از نیم قرن سابقه و داشتن ‪ ۵۰۳‬نفر عضو هیات علمی و ‪ ۱۱‬هزار و ‪ ۳۸۳‬نفر دانشجو پس از دانشگاه تهران بزرگترین و مهمترین مرکز علمی و تحقیقاتی کشور به شمار می‌رود. این دانشگاه به دلیل توانمندی‌های بالای علمی وپژوهشی در شش رشته و گرایش علمی و تخصصی به عنوان قطب در سطح کشور فعالیت دارد.                                    گزنه(انجره) نحوه استفاده : خوردنی و در مواردی به صورت مالیدنی به مصرف میرسد. خواص : گزنه Nettle نام علمی Urtica dioica کلیات گیاه شناسی گزنه گیاهی است که از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می کردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند . جالینوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی می کرده آنرا برای رفع سرماخوردگی و بیماری دستگاه تنفسی بکار می برده است . گزنه گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا می رو د. این گیاه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب که چهارپایان از آن عبور می کنند بحالت خودرو می روی ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای که سبز می شود کم کم تمام منطقه را فرا می گیرد . ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس کردن ساقه بدست می چسبد و پوست را می گزد که تولید خارش و سوزش می کند و شاید بهمین دلیل آنرا گزنه نامیده اند . تخم آن نرم ، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است قسمت مورد استفاده این گیاه برگهای تازه ، ریشه شیره و دانه آن است . خواص داروئی: گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است 1) گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می کند ، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره می روید . برای استفاده از این خاصیت 6 گرم سر شاخه ها و برگها و ریشه گزنه را بتنهایی و یا با 30 گرم چای کوهی در یک لیتر آبجوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد . شبها مقدری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید . 2)برای براق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر موها را با چای گزنه ماساژ دهید . بدین منظور یک قاشق چایخوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیمساعت بگذارید بماند . ماساژ دادن با این چای ، شوره سر را برطرف می کند. 3)دستگاه هاضمه را تقویت می کند 4)ادرار را زیاد می کند 5)برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در روز میل کنید 6)ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد می کند 7)اخلاط خونی را برطرف می کند 8)بیماریهای پوستی را برطرف می کند 9)برای باز کردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده کنید 10)در درمان کم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد می کند 11)اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آنرا برطرف می کند 12)گزنه عرق آور است 13)پاک کننده اخلاط سینه ، ریه و معده است 14)نیروی جنسی را تقویت می کند 15)گرفتیگی های کبدی را رفع می کند 16)برای از بین بردن زگیل ، ضماد برگهای تازه آنرا روی زگیل بمالید . 17)برای پاک کردن مثانه ، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید 18)برای التیام زخم ها و زخم های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید 19)برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه بمقدار سه فنجان در روز بنوشید 20)درد نقرس را کاهش می دهد 21)برای برطرف کردن ناراحتی های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده کنید 22)ناراحتی های کلیه را برطرف می کند 23)ضماد آن درد عضلانی را برطرف می کند 24)کرم معده و روده را می کشد 25)درمان کننده بواسیر است 26)برای برطرف کردن درد رماتیسم ، برگهای تازه آنرا روی پوست بمالید . منبع : کتب طب سنتی من گزنه هستم ، به من گزما و گزنگ هم مى گویند، در کتب قدیم به اسامى انجره - بنات النار - هرتیکه - قریض - شعر العجوز از من یاد شده است . سى نوع دارم ولى در ایران سه نوع آن بیشتر دیده نمى شود. قسمت مورد استفاده من - برگ تازه - برگ خشک - ریشه - شیره و بذر من است . من داراى تانن - شوره ترکیبات آهن - ترکیبات آهکى - یک ماده ى لعابى و یک ماده مومى و از همه مهمتر یک ترشح مولد سوزش و قرمزى پوست هستم . من امروز به عنوان یک قهرمان مى خواهم اسرارى از طب سنتى ایران را فاش کنم ، و راه معالجه غانقاریا (گانگرن - مردگى اعضاء در اثر عفونت هاى مزمن ) و همچنین یکى از طرق معالجه سرطان را آنگونه که نزد پزشکان قدیم ایران معمولى بوده است بازگو نمایم . بیست و پنج سال شخصى از اهالى دهات بین امامزاده داود و سپهسالار مبتلا به ورم پا و عفونت ران شده ، و او را با زحمت به تهران مى آورند و در یکى از بیمارستان هاى معروف دولتى بسترى مى کنند. پزشکان درجه یک تهران پس از معاینه متوجه مى شوند که انساج ران او در اثر عفونت سیاه شده ، و قابل درمان نیست و تنها راه نجات بیمار از مرگ قطع پاى او از بیخ ران است . بیمار به بریدن پاى خود راضى نمى شود و به اطرافیان خود مى گوید، مرا به ده ببرید تا بین کسانم بمیرم . او را به امامزاده داود مى برند و در آنجا یکى از اطبا سنتى که جهت زیارت آمده بود، به آنها دستور مى دهد که مقدارى گزنه که در آنجا زیاد است کوبیده و با نمک روى پاى او ضماد نمایند. این دستور عملى مى شود و بیمار پس از چندى بطور معجزه آسا معالجه مى گردد. این شخص که اهالى محل او را نظر کرده مى دانند، هنوز هم زنده میباشد و با پاهاى سالم خود گاهگاهى به تهران و همه ساله جهت زیارت به امامزاده داود مى رود و معتقد است که امامزاده داود در پیکر یک طبیب سنتى ظاهر شده و این دستور را به او داده است . این دستور در کتب قدیم جهت معالجه زخم هاى چرکى و عفونى - زخم هاى سرطانى و زخم هاى خورده اى و عفونت رحم داده شده ، و بهترین درمان غانقاریا شناخته شده است ، من ادرار را زیاد مى کنم ، قند خون را پایین مى آورم . شیر را زیاد مى کنم ، برگ هاى تازه من مانند اسفناج در تغذیه مصرف مى شود. برگ و ساقه هاى خشک من در زمستان علوفه خوبى براى چهارپایان و دواب است . از ساقه هاى نوع دو پایه من که فرنگى ها به آن گزنه ى بزرگ مى گویند، در صنعت گونى بافى و بافتن طناب استفاده مى شود. من بهترین درمان مرض قندم ، من سینه را باز مى کنم . لیزابه و خلط را از بین مى برم . حیض را باز مى نمایم ، شهوت را زیاد مى کنم . تنگ نفس را تسکین مى دهم و خوردن برگ پخته من با ماءالشعیر (جوشانده جو) جهت امراض سینه و تنگ نفس تجویز شده است . گذاشتن برگ کوبیده من در سوراخ بینى ، خون دماغ را بند مى آورد. ضماد برگ من جهت باز شدن دمل و قطع زگیل مخصوصا با عسل تجویز شده است این ضماد را جهت باز شدن پیچیدگى عصب توصیه کرده اند. ضماد برگ من جهت درمان گزیدن سگ هار قبل از رسیدن طبیب نافع است . پخته برگ من با روغن زیتون جهت ورم بناگوش مفید مى باشد. ضماد خاکستر من نیز جهت معالجه زخم هاى چرکى توصیه شده است . ضماد برگ من همراه با مرهم هاى سربى جهت درمان زخم هاى سرطانى و به تنهایى جهت تحلیل ورمهاى دیگر سودمند مى باشد. مضمضه جوشانده ى من جهت تقویت لثه و غرغره آن جهت ورم لوزه زبان کوچک نافع است . پاشیدن کوبیده تخم و برگ خشک شده من جهت درمان زخمهاى سرطانى و خوره نافع است . یک نوع دیگر که در غرب ایران ، اطراف کرند و نواکوه به عمل مى آید، درمان شکم روش است . دم کرده و جوشانده ى برگ من 30 تا 60 در هزار - و جوشانده ى ریشه من 30 تا 40 در هزار براى تصفیه خون و زیاد شدن ادرار و باز شدن عادت ماهانه بانوان و زیاد شدن شیر و غیره به کار مى رود. شیره ریشه مرا به مقدار 60 تا 150 گرم در روز قبل از غذا مى توان با مقدارى آب خورد. بذر من در همه احوال قوى تر از برگ و ریشه من بوده ، و مقدار خوراک آن 15 گرم است و خاصیت مسهلى دارد. اگر ریشه ى مرا در الکل شصت درجه خیس کنید، و آن را پانزده روز در آفتاب بگذارید و بعد صاف کنید مایعى بدست مى آید که چنانچه سه قاشق آنرا با آب مخلوط کرده ، به سر بمالید از ریزش مو جلوگیرى مى نماید. در صنعت از برگ من کلروفیل مى گیرند. هر چند در حال حاضر به علت کشف پنى سیلین و سایر داروهاى میکربکش ، عفونت انساج به صورت غانقاریا یا کمتر دیده مى شود، معذلک خاصیت من براى درمان این مرض باز هم قابل توجه است و در معالجه مرض قند نیز نباید منافع مرا فراموش کرد. اثر ضد سرطانى من چنانچه مورد آزمایش قرار گیرد، روزنه ى امیدى را باز خواهد نمود. عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت مؤثرست عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت مؤثر است. گروهی از محققان دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بررسی تاثیر برگ گیاه گزنه روی حیوانات آزمایشگاهی دریافتند که عصاره برگ این گیاه می‌تواند میزان قند خون را به صورت قابل توجهی کاهش دهد. در این طرح با استفاده از داروهایی که لوزالمعده را تخریب می‌کند به صورت مصنوعی در حیوانات آزمایشگاهی، دیابت ایجاد و با بررسی عصاره برگ گیاه گزنه در این حیوانات تاثیر مثبت عصاره این گیاه در کاهش قند خون آنها مشخص شد. بر خلاف تصور همگان استفاده از گیاه گزنه در افرادی که دیابت ندارند هیچگونه اثری برروی میزان قند خون ندارد. استاد گروه فارماکوگنوژی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: گزنه، خارخاسک و پرسیاوشان، گیاهان معالج “ریزش مو” هستند. دکتر “فریبرز معطر” روز سه‌شنبه این مطلب را در کارگاه آموزشی گیاهان دارویی در تهران عنوان کرد.